Osnovna škola Tar -Vabriga

U školskoj godini 2017./2018. naša škola nastavlja s Institucionalizacijom

 zavičajne nastave Istarske županije i to s novim projektom pod nazivom :  Kako su se odijevali naši stari u Taru i okolici od 1900. do 1960.

 Come vestivano  a Torre e dintorni dal 1900 al 1960

Voditelji projekta su Daliborka Škofić, prof. talijanskog jezika i knjiiževnosti i Valentina Milohanić, prof povijesti i hrvatskog j., a sudionici projekta su odabrani učenici petog i šestog razreda.

Zanimalo nas je kako su se odijevali naši stari u prošlom stoljeću u Taru i okolici, mjestu u kojemu se nalazi naša škola, OŠ Tar-Vabriga. Započeli smo naše istraživanje  o odjeći posjetom Etnografskom  muzeju Istre u Pazinu gdje su nam upriličili predavanje na temu odijevanja i običaja u  cijeloj Istri u prošlom stoljeću.  

Ubrzo nakon našeg povratka iz Pazinu posjetili su nas djelatnici Zavičajnog muzeja Poreštine  koji su nam održali predavanje o običajima odijevanja isključivo u Taru i okolici. 

Sljedeći korak bilo je predavanje o svjedočanstvo gospodina  koji nam je kazivao o svojoj noni  „šarti“ iz mjesta Vabriga, o tome kako je ona šivala odjeću za svoje sumještane i ostale stanovnike okolice.

                       „LA  ŠARTA“  ANTONIA LABINAC ( ALBONESE ), rođena RIGO 1885.-1965.

Prema kazivanju njezinoga unuka Đina Labinca rođenoga 1936. u mjestu Vabriga.

Početkom prošloga stoljeća, kako u  malom mjestu Tar tako i u cijeloj Istri, nisu postojale trgovine odjećom, stoga figura je krojačice ili krojača bila veoma važna. Industrijska revolucija omogućila je jeftiniju i bržu proizvodnju tkanina, kao i njezinu lakšu i znatno jeftiniju nabavku u usporedbi s nekadašnjim tkanjem koje je bilo složeno za izradu i skupo. Zbog visoke cijene proizvodnje i siromaštva takva se odjeća često nasljeđivala. Prijašnja odjeća ručno tkana bila je teška, izrađena od vune, a ista odjeća nosila se i zimi i ljeti. Početkom prošloga stoljeća industrijske tkanine postale su finije, tanje, uglavnom su nabavljane iz Italije, a za njihovu izradu koristili su se poglavito pamuk i lan. Ljudi su tako nabavljali tkaninu, odnosili ju krojačici koja im je šivala odjeću, često po uzoru na modele iz filmova. Krojačica, ili kako se na istromletačkom dijalektu kaže „šarta“,  o kojoj nam je kazivao naš sugovornik, rođena je i živjela u mjestu Vabriga – Abrega   1885. – 1965.,  a zvala se Antonia Labinac  rođena  Rigo.

Đino Labinac:

                „ La gente se comprava la roba e portava de nona cuxir. Le done se trovava piu volte per provar, ma i omini no. La nona ge dixeva „portime el piu' bel veštito che ti ga“ e ela ge cuxiva uguale. In casa jera tre machine, no so dove xe finide quelle due, ma una xe de mia šorela. La prima machina de cuxir la gaveva una manovela che se girava e xo per le gambe, per xburtar. Nona la andava anca de Polesini (1914), la štava la anca una šetimana e la cuxiva perfin le vele e intanto mio papa e el fijo de Polesini i se xiogava. In comincio la andava cuxir anca in caxe de altri, dopo papa nol voleva e la lavorava šempre kaxa. Quanto ge šerviva per far le robe no šo.“

O tome koliko je figura krojačice tada bila cijenjena i važna, a njezina manufaktura vrijedna, svjedoči događaj kojega se gospodin Đino prisjeća. Naime lopovi su im ušli u  kuću s ciljem da pokradu četiri muška odijela koja su netom bila sašivena, dakle spremna za predaju naručiteljima  – „Me ricordo, ne jera vegnudi perfin i ladri in caxa, se vedi ke i saveva ke jera pronti quattro veštiti per la konšenja, a jera bruto …“

Krojači su dugo imali važnu ulogu  u društvu, naš kazivač sjetio se obitelji iz Poreča, radi se otprilike o periodu između dva rata  ( 1920.- 1940.) :  „ A Parenzo jera tanti šarti, tutti i Marion ( cognome di famiglia) jera šarti“.

Naš sugovornik nam se malo i pohvalio.  Prisjetio se da su prva konfekcijski napravljena muška odijela počela stizati u porečke trgovine pedesetih godina prošloga stoljeća:

 „I primi quattro veštiti in botega jera vegnudi Parenzo nei anni cinquanta, e no che me vanto, nošta ge dir nisun, ma uno lo go compra mi !“ 

Istraživali smo i crtali s našim učiteljicama, a potom i izradili ovaj mali rječnik u kojemu smo sakupili nazive odjeće, obuće i ostalih modnih dodataka.

Naučili smo puno, bilo nam je zabavno, ali možda je ipak najzabavniji  bio dolazak gospođe koja je prema našim crtežima izradila odjevne predmete. „Šarta“ odnosno krojačica nam je sašila haljinu kakvu su nosile dvadesetih do četrdesetih godina prošlog stoljeća dvanaestogodišnje djevojčice i odijelo kakvo su nosili dječaci od svoje dvanaeste godine života.

Po fotografijama koje smo koristili shvatili smo da se dječja moda nije puno promijenila narednih dvadeset godina.

Često se krivo misli da se u Taru i okolici nosila narodna nošnja, no na ovom području nije se nosila nikakva narodna nošnja nego je odjeća bila slična današnjoj. Tar nije grad, no na tom području prati se moda po uzoru na susjedne gradove kao primjerice u Poreču, tada takozvani obični ljudi pučani nisu imali puno odječe ali znamo da se za polje nosila jedna vrsta odječe dok se u mjestu nosila druga odjeća, upravo smo se na ovu drugu gradsku ili pučku modu inspirirali u ovom našem malom istraživanju. Doznali smo da su do treće godine života djeca nosila haljine radi lakšega presvlačenja. Djeca su se odijevala gotovo identično kao i odrasli. Djevojčice su nosile haljinice koje su dok su bile mlađe nosile iznad koljena da bi se, kako su odrastale, spustile ispod koljena. Haljinice su uglavnom bile svijetlih boja, cvjetnoga uzorka ili na pruge, često sa istaknutim ovratnicima i manžetama odnosno većim od onih koje nosimo danas ako su haljine bile dugih rukava. Bile su također u modi haljinice inspirirane mornarskim stilom. Kosu su vezivale trakicama, plele su  pletenice na koje su također vezivale trakice.  Dječaci su do dvanaeste godine nosili kratke hlačice, košuljice, džemper v izreza, jakne poput muškoga jednostavnijeg sakoa i kapu. Za dječake su također  bila u modi odijelca u mornarskom stilu. Nakon dvanaeste godine života dječaci su dobivali duge hlače, a to je značilo svojevrstan ulaz u svijet odraslih. Odrasle žene nosile su haljine koje su sezale do ispod koljena, kao i suknje koje su usklađivale s košuljom ili puloverom. Starije žene nosile su, uglavnom, tamne suknje, koje su sezale do pola lista, i košulju, dok su na glavi često imale tamne marame, no marame su nosile i mlađe žene, ali su njihove marame bile svijetlih boja. Žene su preko leđa, kao zaštitu od hladnoće običavale nositi heklane vunene šalove. Doznali smo da su mlađe žene maramu vezivale iza glave, a starije ispod brade. Odrasli muškarci nosili su odijela usklađena s košuljom ili puloverom,  a glavu su pokrivali kapama ili slamnatim šeširom.

Spesso erroneamente si crede che in questa zona all' inizio del secolo scorso e fino agli anni quaranta si portassero vestiti tradizionali, ma non e' cosi. A Torre, Abrega e dintorni vestivano abiti normali, simili a quelli che si portano oggi. Torre non e' una citta', pero' qui si seguiva la moda su modello delle citta' vicine quali Poreč - Parenzo o anche altre citta' circostanti. Gli abitanti non erano benestanti, quindi non possedevano molti vestiti pero' quello che e' sicuro e' che esistevano vestiti che servivano per il lavoro e quelli „da festa“. La nostra ricerca si  basa sulla moda popolare dei paesini Torre, Abrega e dintorni, quindi su una moda se si puo' dire popolare. In base alle molte foto d'epoca ed alle testimonianze abbiamo appurato che i bambini fino ai tre anni di vita, sia maschietti che femminucce portavano tuniche. Le bambine portavano vestiti a fiori, righe o d' ispirazione marinara e fermavano le trecce con nastri. I ragazzi fino ai tre anni portavano i pantaloncini, mentre dai dodici anni in poi potevano vestire i pantaloni abbinati a camicie, e giacche semplici, andava molto di moda vestire alla marinara, portavano spesso dei cappelli di paglia. I vestiti per i bambini erano simili a quelli degli adulti. Le donne portavano vestiti o gonne abbinate a camiciette o maglioncini di colori chiari, potevano portare sui capelli delle sciarpe anch'esse chiare, mentre le donne piu vecchie portavano gonne scure con camicie e spesso in testa avevano sciarpe scure. Le donne spesso coprivano le spalle con delle sciarpe ( coprispalle ) di lana fatte a uncinetto. Gli uomini adulti portavano completi maschili con camicie e maglioni, portavano cappelli in feltro o cappelli di paglia.